Tropische Planten

De aanblik van statige wuivende palmen en enorme agaven in de tuin van het vakantie-adres in Zuid-Europa vormt voor de meeste mensen het ultieme bewijs dat ze in een omgeving zijn aangekomen met een warm en een zonovergoten klimaat. Maar weinig mensen zijn zich ervan bewust dat een mediterraan sfeerbeeld realiseerbaar is in de tuin.Het toepassen van de beplanting met een exotische uitstraling is uiteraard afhankelijk van de smaak, de ligging van de tuin en de grootte van het verblijf.

Winterhard en vorstbestendig

Een zeeklimaat, zoals dat in Nederland heerst, kenmerkt zich door relatief koele zomers en milde winters. Het behoeft geen nadere uitleg dat deze typering geen vast gegeven is, zoals de koude winters in het verleden (1984/1985 en 1996/1997) dat hebben bewezen. Dit betekent dat planten zich in principe op deze sterk wisselende omstandigheden moeten instellen om te overleven. Met name die fluctuerende omstandigheden in de winter, zoals de combinatie van regen met daarop volgend vorst, vormen een belangrijke hindernis voor het opbouwen van een exotisch ogende tuin.Van belang is in te schatten of een bepaalde plant winterhard is of slechts vorstbestendig. In bepaalde gevallen zal men dan ook iets van de herkomst van de plant en het aldaar heersende klimaat moeten weten of moet specialistische literatuur worden geraadpleegd. Onder winterhard wordt hier verstaan dat de plant zonder enige bedekking de elementen trotseert. Een aantal plantensoorten is wel bestand tegen lage winterse temperaturen maar verdraagt de combinatie vocht en vorst niet. Dit betekent dat deze planten enige afdekking behoeven in de vorm van glas of lichtdoorlatende golfplaten. De planten zijn dus vorstbestendig maar niet winterhard. Niet onbelangrijk is op te merken dat de mate van hardheid ook afhangt van de groeiplaats. Doorgaans moet een gedeelte van de tuin wordt gezocht met een zonnige ligging en waar beschutting aanwezig is.Wat verder ook niet moet worden onderschat is dat er zelfs in een klein land als Nederland regionaal grote temperatuurverschillen kunnen optreden. In grove lijnen is het zo dat de temperaturen in kuststreken in de winter milder zijn dan elders in het land. Verder is het zo dat Noord-Brabant en Limburg en delen van Gelderland en Twente de temperatuur in het voorjaar en zomer vaak een paar graden hoger is dan in Groningen en Friesland of Noord-Holland. Verder kan het veel uitmaken of de tuin in een vlak polderlandschap ligt waar de wind vrij spel heeft of in een stad met veel bebouwing, die warmte vasthoudt en beschutting biedt.

Geschikte planten

Van verschillende plantenfamilies zullen enkele voorbeelden worden geven, die voor het verfraaien van buitenverblijven in aanmerking komen en waarmee geëxperimenteerd kan worden.

Palmen

Niet ontkend kan worden dat palmen bij de meeste mensen associaties met tropische gebieden oproepen. In het Middellandse-Zeegebied vormen de dadelpalmen de bekendste soort (Phoenix canariensis en Phoenix Dactylifera). Helaas zijn Phoenix-palmen in ons klimaat alleen geschikt als kuipplant. Wel is het zo dat met name Ph. canariensis voor een korte periode enige vorst kan verdragen (ca -6° C). Langdurige perioden van vorst worden echter niet verdagen.

Voor ons doel zijn wij genoodzaakt een keuze te maken uit een beperkt aantal andere soorten, voornamelijk uit het geslacht Trachycarpus. Deze palmen zijn doorgaans herkenbaar aan de harige, vezelige stam, de relatief gladde bladstelen en de handvormige bladeren. Met name de harige stam en de niet-bedoornde bladstelen zijn de belangrijkste verschillen met de Europese dwergpalm (Chamaerops humilis) waarmee het genus Trachycarpus vaak wordt verward. De Engelse benaming voor deze decoratieve palmen is ‘Windmill palm’. Het genus telt nu 5 soorten, namelijk T. takil, T. nanus, T. martianus, T. fortunei (en T. f. wagnerianus) en T. sikkemensis.

De meest bekende vertegenwoordiger is de Trachycarpus fortunei. Met deze boom wordt in tuinen in Nederland en elders in Noord-Europa op kleine schaal geëxperimenteerd. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de ervaringen tot nu wisselend zijn. De grootste fout die men kan maken, is toch wel dat men onverschillig of overmoedig wordt. De ervaring leert dat Trachycarpus fortunei zonder enige bescherming temperaturen tot -15° C verdraagt. Desondanks is het raadzaam om bescherming aan te brengen indien de vooruitzichten een aanhoudende strenge vorst aankondigen. Trachycarpus takil schijnt nog beter bestand te zijn tegen vorst dan T. fortunei. Er is echter nog een andere soort die met recht het predikaat ‘winterhard’ zou verdienen. Het gaat daarbij om de ‘needlepalm’ (Rhapidophyllum histrix), een palm uit het oosten van de Verenigde Staten.

Banaan

Er zijn meer planten die een uitgesproken ‘exotische uitstraling’ hebben en een standplaats in onze tuin verdienen. Een goed voorbeeld is misschien wel de banaan (Musa basjoo). In 1996 is deze bananensoort voor het eerst op grote schaal in tuincentra aangeboden. Toch is het succesvol cultiveren van deze tropische plant niet echt eenvoudig en van een intensieve begeleiding afhankelijk. In de herfst sterft het bovengrondse deel af zodra de temperatuur onder de 0° C komt. Het is dan ook belangrijk dat het ondergrondse, levende deel van de plant tegen vorst wordt beschermd, zodat de plant zich in het voorjaar kan herstellen. Doorgaans is het voldoende om een dikke humuslaag om de stam aan te brengen.

Yucca

Een meer bekende en deels ook alledaagse verschijning zijn de Yucca’s. In de handel vindt men vaak Yucca flaccida (laagblijvend en met witte draden aan de lancetvormige bladeren) en Yucca gloriosa, waarvan ook een bonte vorm bestaat. Ze worden vaak onder de Nederlandse naam ‘palmlelie’ aangeboden. Dat is enigszins vreemd omdat het noch een palm, noch een lelie is. De soort Yucca recurvifolia heeft zijn hardheid de laatste jaren wel bewezen. Deze zeer decoratieve, stamvormende Yucca stelt geen bijzondere eisen aan bodem en standplaats. Bij de auteur gedijt een aantal zelfs in een op het noorden geëxponeerde tuin. Yucca’s stellen ook geen bijzondere eisen aan de bodem en handhaven zich in zandgrond alsook in leem.

Cactus en Agave

Uit de cactus– en agavenfamilie zijn sommige soorten zeer geschikt voor het ‘aankleden’ van een tuin, waarin ze een semi-woestijn of een mediterraan landschap moeten accentueren. Van het geslacht Opuntia zijn meer dan 108 soorten, variëteiten en hybriden bekend die als winterhard of vorstbestendig bekend staan. De ervaring leert dat uit de agavenfamilie een aantal soorten weliswaar vorstbestendig genoemd kan worden, maar niet het predikaat ‘winterhard’ verdient. Slechts zelden lukt het om agaven meer jaren achtereen in de open lucht te cultiveren. Voor het overwinteren moet men die agaven uitgraven en in een onverwarmde kas droog overwinteren.Bij de meeste vetplanten is het een vereiste om een zonnig, goed gedraineerd deel van de tuin te kiezen met een schrale (voedselarme) grondsoort. De planten moeten optimaal kunnen profiteren van de zon (licht en warmte).

De meeste cactussen blijven bescheiden van omvang, maar binnen de soort Opuntia phaeacantha vinden we variëteiten die, eenmaal goed geworteld en geacclimatiseerd, schijven van wel 30 cm doorsnede kunnen produceren (Opuntia phaeacantha discata).

Soorten die wel eens worden aangeboden zijn (w = winterhard; v = vorstbestendig):

Opunita fragilis (w)
O. humifusa (w),
O. erinacea-utahensis (w),
O. phaeacantha camanchica (w),
O. ph. c. ‘Albispina’ (w),
O. ph. discata (w),
O. polyacantha (w),
O. basilaris (v),
O. violacea (v), O.

(Cylindropuntia) imbricata (v).

Kleine vorstbestendige, kleinblijvende bolcactussen van het geslacht Echinocereus of Escobaria. Van deze cactussen worden de variëteiten van Echinocereus triglogidiatus en E. viridiflorus wel eens in de handel of door liefhebbers aangeboden. Voor dit genre geldt in elk geval dat ze naast een beschutte, droge standplaats ook absoluut droog overwinterd moeten worden en dus winterdekking nodig hebben.

Agaven:

Agave parryi (3 ondersoorten) (v),
A. utahensis (6 tot 7 ondersoorten) (v),
A. tomeyana (v),
A. (palmeri) chrysantha (v).