Citrus

Wegens hun afkomst uit meer gematigde klimaten spreken de leden van de citrusfamilie al lang tot de verbeelding van kwekers en tuinders. Niet voor niets werden de eerste overwinteringsruimten voor warmteminnende planten naar een telg uit de familie oranjerie genoemd: een kas speciaal voor de kostbare ‘oranjeappel.’
Citrusplanten zijn over het algemeen geen eenvoudige kostgangers. Op een enkele vorstbestendige soort na kunnen ze weliswaar tegen koude, maar niet tegen vorst. ‘Met de juiste overwintering geven ze frisgroen glimmend blad en de spreekwoordelijke welriekende oranjebloesem, en met een beetje geluk vruchten.

Bloei en vruchtvorming

Aan een citrus komen bloemen en vruchten tegelijkertijd voor. Op de foto een rijpende vrucht, bloemen, knoppen en kleine jonge vruchten (achtergrond).

Verzorging

Aangezien de plant voor de winter naar binnen moet verhuizen, worden ze in een kuip gekweekt. Het grote wortelgestel van de plant vereist een relatief grote kuip, anders zal de plant geforceerd (te) klein blijven.
Citrusplanten hebben een hekel aan kalkhoudende grond, een pH-waarde boven 7 (= neutraal) zal leiden tot een geelverkeuring van het blad. Een pH van 6 of iets minder is veel beter. Pas ook op met kalkrijk kraanwater en geef liever regenwater.
Geef de planten goed doorlatende grond die ook goed vocht vasthoudt, bijvoorbeeld cocopeat. In de zomer stevig stikstofrijke kalkvrije mest geven: op meststoffen staat een NPK-getal (stikstof-fosfor-kalium), en de N (stikstof)moet zo hoog mogelijk zijn.

Snoeien

Citrusplanten zijn prima te snoeien, zelfs op oud hout zal de plant weer uitlopen. Snoei is nodig om de afmetingen in toom te houden, de plant ordelijk te laten groeien of lange kale takken te voorkomen. Snoei na de bloei.

Overwinteren.

Als de temperatuur overdag onder de 10 °C blijft of als het ’s nachts dreigt te gaan vriezen, is het tijd om de planten te verhuizen naar een relatief koele vorstvrije, maar wel lichte ruimte. Afhankelijk van de temperatuur wordt er minder water gegeven. Een koele overwintering is van belang voor een goede bloei.
Mocht de plant binnen al bloeien, dan de bloemen met de hand bestuiven, bijvoorbeeld met een penseel, wattenstaafje of een stukje opgerold keukenpapier.
Half mei, als er geen kans meer is op nachtvorst, mag de plant naar buiten. Liefst als er een kans is op een aantal druilerige dagen met weinig zon, want om bladverbranding te voorkomen mag de plant de eerste 7-14 dagen geen directe zon hebben. Daarna zo veel mogelijk zon, frisse lucht en voldoende water en voeding.

Ziekten en plagen

Beestjes

Net als veel andere kuipplanten heeft de citrus vaak last van spint, dop-, schild-, wol- en bladluis. Spint is een nare kostganger die een hekel heeft aan vocht en daardoor soms te bestrijden is met vaak afspuiten met water. Als dat niet werkt, helpt alleen nog een bestrijdingsmiddel. Bladluis is goed met een waterstraal te verwijderen. De dop-, schild- en wolluis zijn lastig te bestrijden door hun beschermende laag of schild. Een vroege aantasting is echter eenvoudig met de hand te bestrijden: afvegen of voorzichtig afkrabben. Zware aantasting afknippen.

Chlorose

Chlorose is de eerder genoemde geelverkleuring door te kalkrijke grond of te kalkrijk gietwater. Overstappen op regenwater.

I Jzergebrek

Opzoeken

Kweken

De meeste citrussoorten komen niet soortecht terug uit zaad. Ze worden geënt op een onderstam. Planten kweken uit zaad afkomstig van fruit uit de winkel kan, maar de kans dat er een bloeiende en vruchten vormende struik uit voorkomt, is niet zo groot. Maar het is op zich een leuke actie voor kinderen, een eigen mandarijn kweken.
Soorten die wel uit zaad op te kweken zijn: xCitrofortunella mitis en de vorstbestendige Poncirus trifoliatus. De laatste kan dan als onderstam gebruikt worden om andere soorten op te enten.
Zaaien op een warme plek binnen of vanaf mei buiten in goede vochtige zaai- of stekgrond. Verse zaden eerst goed schoonmaken of schimmel te voorkomen.

Soorten

In tuincentra worden regelmatig citrusgewassen aangeboden, vaak zijn dit kostbare planten. Als je de plant goed kunt laten overwinteren, dan kun je er lang plezier van hebben.
Vaak aangeboden zijn planten met kleine vruchten, zoals de kumkuat en de sier-citrus xCitrofortunella mitis. En er is de winterharde soort Poncirus trifoliatus.
Uit warme streken meegebrachte soorten geven minder kans op succes. Voor een goede groei in ons wat koelere klimaat is een goede onderstam van belang, zoals de genoemde Poncirus. Als het goed is, staat dit bij de plant vermeld. In tegenstelling tot de Poncirus zelf zijn de daarop geënte planten overigens niet winterhard.
Er is een breed scala aan soorten en kruisingen: